نهضت ها و مقاومت های دیگر

نهضتها و مقاومتهاي ديگر

گرچه قيام دليرانهي مدرس، پس از كودتاي 1299 ش. در صحنهي سياست ايران ظاهر شد، ولي شرايط قبل از كودتا ـ نفوذ سياستهاي بيگانه كه موجب نقض استقلال و آزادي ايران شده بود كه با روح نهضت مشروطيت مخالف بود ـ نيز وقوع نهضتي را براي نگهباني از ارزشهاييكه خونبهاي هزاران شهيد بود، ايجاب ميكرد. حقيقت اين است كه در اين دوره رقابت شوم مثلث استعماري ـ روس، انگليس و آلمان ـ بر سر تصاحب امكانات بيشتر در ايران كه باعث بستهشدن قرارداد 1907 م. بين روس و انگليس و توافق پنهاني بين آلمان و انگليس شد، از استقلال، جز يك نام براي ايران باقي نگذاشته بود.

ايران در جنگ بينالمللي اوّل بيطرفي خود را اعلام كرد، ولي در عمل ارتش عثماني، آذربايجان را تصرف كرد كه بعدها روسيه جاي آن را گرفت. غرب ايران نيز ميدان جنگ بين روسيه و انگليس از يك سو، و آلمان و عثماني از سوي ديگر بود. به اين ترتيب از دولت مركزي، تنها نامي ماند و فساد، خرابي، ناامني و قحطي ناشي از جنگ نيز بخش بزرگي از كشور را فراگرفت.

در چنين شرايطي كه كاري از دولت مركزي ساخته نبود و خود به يكي از عوامل بدبختي تبديل شده بود، همهي دردمندان انقلابي به فكر چاره افتادند و هركدام راهي براي رهايي جستوجو كردند.

بسياري معتقدند: نهضتهايي، چون قيام سردار جنگل در گيلان، نهضت خياباني در تبريز، جنبش دشتستانيها و تنگستانيها در جنوب و مقاومت محمدتقي پسيان در خراسان، در اين چارهجوييهاي دردمندانه و البته عجولانه ريشه دارد.